Projekt miał na celu zdiagnozowanie zjawiska nielegalnego poboru energii czyli gazu oraz prądu, w tym podstawowych okoliczności determinujących to zjawisko. Okoliczności leżących zarówno po stronie instytucji zajmujących się dystrybucją energii jak i po stronie prywatnych oraz instytucjonalnych użytkowników energii.

Projekt miał także za zadanie ustalić wzory percepcji zjawiska NPE w społeczeństwie oraz pośród przedstawicieli instytucji dystrybuujących gaz i prąd, wreszcie – wśród przedstawicieli instytucji kontrolnych i sankcjonujących (sądy, policja, straż pożarna). Przedstawiciele wszystkich wymienionych podmiotów mają na co dzień do czynienia z wyżej nadmienionym problemem. Jednocześnie każda z wymienionych instytucji determinuje nieco odmienny ogląd zjawiska. Wszystkie zebrane punkty widzenia i opinie będą stanowiły mocną podstawę do organizacji akcji w kierunku przeciwdziałania zjawisku nielegalnego poboru energii.

Wsparcia projektowi udzieliła dr Joanna Heidtman – pracownik naukowy w Zakładzie Badania Procesów Grupowych w Instytucie Socjologii UJ, wykłada w Wyższej Szkole Europejskiej im. Tischnera oraz na studiach podyplomowych w Szkole Wyższej Psychologii Społecznej. Ponadto prowadzi treningi interpersonalne, treningi kreatywności, treningi menedżerskie oraz zajęcia z negocjacji, komunikacji i technik pracy z grupą. Jest członkiem Amerykańskiego Stowarzyszenia Socjologów i Stowarzyszenia Konsultantów i Trenerów Zarządzania MATRIK.

Identyfikacja problemu na poziomie makro

Zjawisko NPE to problem wielowymiarowy. Na poziomie działań mamy po prostu do czynienia z aktami poboru energii w sytuacji braku odpowiednich uprawnień i pozwoleń. Na poziomie konsekwencji – w najlepszym przypadku: ze stratami ekonomicznymi, w praktyce: ze stratami społecznymi i nierzadko z bezpośrednim zagrożeniem życia i zdrowia mieszkańców. Najważniejszy jednak wydaje się poziom motywacji, który pozostaje w ścisłym związku z dziedzictwem homo sovieticus – pewnego szczególnego, odziedziczonego po czasach PRL sposobu myślenia. Homo sovietucus determinuje mianowicie pewien wzór mentalności, przekładającej się między innymi na przyzwolenie względem zjawisk korupcyjnych oraz – w tym konkretnym przypadku: na zaburzenie pojmowania własności prywatnej, wspólnej i publicznej oraz spraw prywatnych, wspólnych i publicznych. W związku z powyższym problem NPE traktować należy jako część szerszego problemu społecznego wymagającego szeroko zakrojonych akcji badawczych i edukacyjnych.

Identyfikacja problemu NPE

Zjawisko NPE to problem leżący na przecięciu obszarów działania różnych – wymienionych wyżej podmiotów. Przede wszystkim: instytucji dystrybuujących nośniki energii, przede wszystkim: gaz i prąd oraz prywatnych lub instytucjonalnych użytkowników tych źródeł energii. W obliczu, niestety coraz częstszych, aktów NPE w sytuację mogą i powinny być zaangażowane także inne instytucje – policja, sądy oraz straż pożarna. Wszystkie wymienione instytucje zobowiązane są do reagowania na sam fakt NPE, a także w przypadku, niestety coraz częstszych, nieszczęśliwych zdarzeń jako następstw NPE. Badania będą zmierzać w kierunku odkrycia wszelkich możliwych uwarunkowań NPE, przede wszystkim zaś motywów i przyczyn skłaniających konkretne osoby do decyzji o NPE oraz wzorów reakcji na ów proceder ze strony instytucji kontrolnych i sankcjonujących. Wszystko to pozwoli na ustalenie właściwych strategii reagowania na zjawisko NPE oraz szeroko zakrojonych akcji edukacyjnych ukierunkowanych na zapobieganie NPE.